کودکان برای عزت نفسشان و برای اینکه زندگیشان معنا پیدا کند، به مسئولیت پذیری نیاز دارند. آنها مانند بزرگسالان نیاز دارند که احساس ارزشمندی کنند، و بدانند که برای دنیا مفید هستند. بنابراین، شما واقعاً نیازی به آموزش های پیچیده برای یاد دادن مسئولیت‌پذیری به کودکان خود ندارید، فقط باید به آنها بیاموزید که قدرت مشارکت مثبت داشته باشند، و با آنها ارتباط مؤثری برقرار کنید، تا بتوانند این کار را انجام دهند. نکته اصلی این است که کودکان به اندازه ای که ما از آنها حمایت می کنیم مسئولت پذیر خواهند شد.
نویسنده: دکتر لورا
مترجم: پگاه دوستی (دوره دکتری تخصصی روانشناسی)
در اینجا چند استراتژی روزانه تضمین شده برای افزایش مسئولیت پذیری فرزندان شما وجود دارد:
۱.به کودکتان یاد دهید خودش ریخت و پاش هایش را جمع کند: اگر کودکتان اشتباهی انجام داد به جای سرزنش کردنش، او را تشویق کنید تا اشتباهش را جبران کند. تا زمانی که کودکتان را مورد قضاوت قرار ندهید، او نیز حالت دفاعی نخواهد داشت و تلاش می کند تا اوضاع را بهبود ببخشد. بنابراین وقتی کودک نوپا شیرش را می ریزد، همان طور که یک دستمال کاغذی به او می دهید و خودتان یکی دیگر بر می دارید، بگویید : “اوه، شیر ریخت. اشکالی ندارد. ما می توانیم آن را تمیز کنیم.” یا زمانی که کودک پیش دبستانی شما لباس هایش را مرتب نمی کند، از او بخواهید لباس هایش را تا کند و در کمد بگذارد و با مهربانی بگویید: «ما همیشه وسایلمان را تمیز می‌کنیم».
۲. کودکان به فرصتی برای کمک کردن نیاز دارند: همانطور که کودکان شما بزرگتر می شوند، مشارکت آنها در داخل و خارج از خانواده می تواند به طور مناسب افزایش یابد. کودکان باید دو نوع مسئولیت پذیری را یاد بگیرند: مراقبت از خود و کمک به رفاه خانواده. تحقیقات نشان می‌دهد که بچه‌هایی که در خانه کمک می‌کنند در موقعیت‌های دیگر نیز بیشتر همکاری می‌کنند. البته، نمی توانید از کودکان انتظار داشته باشید که یک شبه به فرد مسئولیت پذیری تبدیل شوند. از کودکان کمک هایی مناسب سنشان را درخواست کنید، برای مثال از کودک نوپا دعوت کنید که دستمال‌ها را روی میز بگذارند، بچه های چهار ساله می توانند جوراب ها را با هم ست کنند و بچه های پنج ساله می توانند به شما در اصلاح سگ کمک کنند. بچه های شش ساله آماده اند تا میز را تمیز کنند، بچه های هفت ساله برای آبیاری گیاهان و بچه های هشت ساله برای تا کردن لباس ها آماده هستند. توجه کنید که هدف شما، پرورش کودکی مسئول پذیر و توانمند است، نه کودکی با احساس گناه، پس اگر کارها خیلی دقیق انجام نشد اشکال ندارد.
۳.برای انجام کارهای خانه، از کودک خود کمک بخواهید:
به یاد داشته باشید هیچ کودکی علاقه به انجام دادن کارهای خانه ندارد، و اگر او را مجبور کنید کارها را به تنهایی انجام دهد، نسبت به انجام کارها مقاومت می کند. فراموش نکنید هدف شما، شکل دادن به کودکی است که از مشارکت و مسئولیت لذت می برد، نه کودکی که از آن متنفر است. کارها را به شکل سرگرم کننده و همراه با بازی و فعایت های مهیجی که برای کودکتان جذاب است انجام دهید.
۴. به جای دستور دادن، سعی کنید از فرزندتان بخواهید خودش به کارهایش فکر کند:
به عنوان مثال، به کودک پرهیاهو خود به جای اینکه از صبح غر بزنید که”دندان‌هایت را مسواک بزن! آیا کوله پشتی ات پر است؟ نهارت را فراموش نکن!”، می توانید بپرسید “کار بعدی که باید انجام دهی تا برای مدرسه آماده شوی چیست؟” هدف این است که کودک خود را هر روز صبح، بر کارهایی که باید انجام دهد متمرکز کنید، تا زمانی که آن را درونی کند و خودش یاد بگیرد کارهایش را مدیریت کند. زمانی که کودک از انجام این فعالیت ها لذت ببرد، به تدریج این وظایف را به تنهایی انجام خواهد داد.
۵. به کودک خود بیاموزید که مسئولیت تعامل خود با دیگران را بر عهده بگیرد:
وقتی دخترتان احساسات برادر کوچکش را جریحه دار کرد، او را مجبور به عذرخواهی نکنید. به جای آن، در ابتدا به احساسات او گوش دهید تا به او کمک کنید که احساسات درهم تنیده‌ای خود را بشناسد. سپس، هنگامی که او احساس بهتری داشت، از او بپرسید که چه کاری می تواند انجام دهد تا اوضاع بین او و برادرش بهتر شود. شاید او آماده عذرخواهی باشد. اما شاید ترجیح می دهد که با خواندن داستانی برای برادرش، یا کمک به او در انجام کارهای روزمره اش مثل چیدن میز، یا در آغوش گرفتنش، رابطه اش را با او ترمیم کند. به این ترتیب شما به کودکتان می آموزید که رفتار او با دیگران هزینه دارد و او همیشه مسئول درست کردن رابطه در هنگام آسیب هستند.
۶.برای نجات فرزندتان از شرایط سخت عجله نکنید:
برای حل مشکلات کودکتان در دسترس باشید، و به کودک خود کمک کنید تا احساسات و ترس‌هایش را حل کند، اما اجازه دهید خودش مشکل را حل کند، خواه مستلزم عذرخواهی باشد یا اصلاح به روشی دقیق‌تر.
۷. الگوی مسئولیت پذیری و پاسخگویی باشید:
در مورد انتخاب های مسئولانه ای که انجام می دهید صریح باشید: برای مثال می توانید به کودک خود بگویید، روی این تابلو نوشته شده است پارکینگ برای افرادی در نظر گرفته شده که مشکلات فیزیکی دارند، بنابراین ما نمی توانیم در آن مکان پارک کنیم. همچنین شما باید به قول هایی که به فرزندتان داده اید عمل کنید و بهانه نیاورید. اگر وقتی قول می‌دهید که دفترچه‌ای را که برای مدرسه نیاز دارد بردارد یا آن بازی را در روز شنبه با او انجام دهید، اگر عمل نکنید، چرا او باید در قبال وعده‌ها و توافق‌هایش با شما مسئول باشد؟
۸.هرگز به کودک خود برچسب “بی مسئولیت” نزنید:
هرگز به کودک خود برچسب “بی مسئولیت” نزنید، در عوض مهارت هایی را که برای مسئولیت پذیری نیاز دارد به او بیاموزید. برای مثال، اگر همیشه وسیله هایش را جا می گذارد، به او بیاموزید که هر وقت جایی را ترک می کند (مانند خانه دوستش، مدرسه، تمرین فوتبال و …) مکث کند و چک کند که وسیله ای جا نگذارد.
۹. از سرزنش کردن بپرهیزید:
همه ی انسان ها به طور ناخودآگاه، وقتی اتفاق بدی می افتد، ترجیح می دهند فرد دیگری را مقصر بدانند. انگار سرزنش کردن دیگران، باعث سلب مسئولیت از ما می شود و از تکرار مشکل جلوگیری می کند. در واقع، سرزنش کردن باعث می شود افراد به جای جبران اشتباه خود، حالت تدافعی بگیرند و این یکی از دلایلی است که کودکان به والدین خود دروغ می گویند. بدتر از آن، وقتی آنها را سرزنش می‌کنیم، کودکان انواع دلایلی را پیدا می‌کنند که واقعاً تقصیر آنها نبوده است، بنابراین احتمال کمتری دارد که مسئولیت اشتباهشان را بر عهده بگیرند و مشکل بیشتر تکرار می شود.
۱۰.همه بچه ها به تجربه کار کردن با دستمزد نیاز دارند:
همه بچه ها به تجربه کار کردن با دستمزد نیاز دارند، تا مسئولیت پذیری را در دنیای واقعی بیاموزند. برای مثال می توانید از کودک خود بخواهید در شستن ماشین به شما کمک کند، و به او پولی را بابت دستمزد پرداخت کنید.