اینکه کودکان گهگاه تکالیف خود را فراموش کنند، در طول کلاس رویاپردازی کنند، بدون فکر عمل کنند، یا سر میز شام بی قرار شوند طبیعی است.اما بی توجهی، تکانشگری و بیش فعالی می توانند از علائم ADHD نیز باشند (که گاهی اوقات هنوز به عنوان اختلال کمبود توجه یا ADD شناخته می شود)

ADHD  یا اختلال نقص توجه بیش فعالی/تکانشگری  یک اختلال عصبی رشدی شایع است. که معمولاً در اوایل دوران کودکی، معمولاً قبل از یازده سالگی ظاهر می شود.  ADHD مهار پاسخ‌های خود به خودی  را برای کودکان دشوار می‌کند.این پاسخ ها می‌تواند شامل حرکت، گفتار و توجه باشد.

همه ما بچه‌هایی را می‌شناسیم که نمی‌توانند آرام بنشینند، به نظر می‌رسد هرگز گوش نمی‌دهند، هر چقدر هم که دستورالعمل‌ها را واضح ارائه کنید، آنها را دنبال نمی‌کنند، یا در زمان‌های نامناسب نظرات نامناسب را بیان می‌کنند. گاهی اوقات به این کودکان برچسب مشکل ساز می زنند یا به دلیل تنبلی و بی انضباطی مورد انتقاد قرار می گیرند. با این حال،این کودکان ممکن است ADHD داشته باشند.

نویسندگان: ملیندا اسمیت، لارنس رابینسون و جین سگال

مترجم:پگاه دوستی(دوره دکتری تخصصی روانشناسی)

رفتار طبیعی کودک در مقابل علائم ADHD

تمایز بین علائم ADHD و “رفتار کودک” طبیعی می تواند دشوار باشد. اگر فقط چند علامت را مشاهده کردید، یا علائم فقط در برخی موقعیت ها این علائم ظاهر شد، احتمالاً ADHD نیست. اما اگر کودک شما تعدادی از علائم و نشانه‌های ADHD را نشان می دهد و این علائم در بیشتر موقعیت‌ها وجود دارد (در خانه، مدرسه و در بازی ) وقت آن است که نگاه دقیق‌تری به موضوع داشته باشید.

افسانه ها و حقایق در مورد ADHD در کودکان

افسانه:همه کودکان مبتلا به ADHD بیش فعال هستند.

واقعیت:برخی از کودکان مبتلا به ADHD بیش فعال هستند، اما بسیاری دیگر که مشکلات توجه دارند اینطور نیستند. کودکان مبتلا به ADHD که بی توجه هستند، اما بیش از حد فعال نیستند، ممکن است فضایی و بی انگیزه به نظر برسند.

افسانه:کودکان مبتلا به ADHD هرگز نمی توانند توجه کنند.

واقعیت:کودکان مبتلا به ADHD اغلب می توانند روی فعالیت هایی که از آن لذت می برند تمرکز کنند. اما زمانی که کارشان خسته کننده یا تکراری است،هر چقدر تلاش کنند در حفظ تمرکز مشکل دارند.

افسانه:کودکان مبتلا به ADHD اگر می خواستند می توانستند بهتر رفتار کنند.

واقعیت:کودکان مبتلا به ADHD ممکن است تمام تلاش خود را برای خوب بودن انجام دهند، اما هنوز نمی توانند آرام بنشینند، ساکت بمانند یا توجه کنند. آنها ممکن است نافرمان به نظر برسند، اما این بدان معنا نیست که آنها عمدی رفتار می کنند.

افسانه:این اختلال در کودکی به طور کامل درمان می شود. 

واقعیت:ADHD اغلب  تا بزرگسالی ادامه می‌یابد ، بنابراین منتظر نمانید تا فرزندتان از این مشکل پیشی بگیرد. درمان می تواند به کودک شما کمک کند تا علائم را مدیریت و به حداقل برساند.

افسانه:دارو بهترین گزینه درمانی برای ADHD است.

واقعیت:دارو  اغلب برای اختلال کمبود توجه تجویز می شود، اما ممکن است بهترین گزینه برای کودک شما نباشد. درمان موثر ADHD همچنین شامل آموزش، رفتار درمانی، حمایت در خانه و مدرسه، ورزش و تغذیه مناسب است.

آیا واقعا ADHD است؟

فقط به این دلیل که کودک علائم بی توجهی، تکانشگری یا بیش فعالی دارد به این معنی نیست که او ADHD دارد. برخی از شرایط پزشکی، اختلالات روانی و رویدادهای استرس زا در زندگی می توانند علائمی شبیه ADHD ایجاد کنند.قبل از تشخیص دقیق ADHD ، مهم است که به یک متخصص سلامت روان مراجعه کنید تا احتمالات زیر را بررسی و رد کند:

اختلالات یادگیری یا مشکلات خواندن، نوشتن، مهارت های حرکتی یا زبان.

رویدادهای مهم زندگی یا تجربیات آسیب زا، مانند مرگ یکی از عزیزان، قلدری یا طلاق .

اختلالات روانی از جمله اضطراب ، افسردگی یا اختلال دوقطبی .

اختلالات رفتاری مانند اختلال سلوک، اختلال دلبستگی واکنشی و اختلال نافرمانی مقابله ای.

شرایط پزشکی ، از جمله مشکلات تیروئید، شرایط عصبی، صرع، و اختلالات خواب .

علائم ADHD در کودکان

کودکان مبتلا به ADHD ممکن است:

الف)بی توجه، اما نه بیش فعال یا تکانشی.

ّب)بیش فعال و تکانشی، اما قادر به توجه است.

ج)بی توجه، بیش فعال و تکانشی (شایع ترین شکل ADHD).

علائم بی توجهی در کودکان

فرزند شما ممکن است:

-در متمرکز ماندن مشکل داشته باشد. به راحتی حواسش پرت شود یا از یک کار قبل از اتمام آن خسته شود.

-به نظر می رسد وقتی با او صحبت می شود گوش نمی دهد.

-در به خاطر سپردن چیزها و پیروی از دستورالعمل ها مشکل دارند.

-به جزئیات توجه نکند یا اشتباهات بی دقتی انجام دهد.

-در سازماندهی، برنامه ریزی و به پایان رساندن پروژه ها مشکل دارد.

-مکرراً تکالیف، کتاب‌ها، اسباب‌بازی‌ها یا سایر اقلام را گم میکند یا به اشتباه بیاندازد

علائم بیش فعالی ADHD در کودکان

بارزترین علامت ADHD بیش فعالی است. در حالی که بسیاری از کودکان به طور طبیعی کاملاً فعال هستند، کودکان با علائم بیش فعالی اختلال کمبود توجه همیشه در حال حرکت هستند. آنها ممکن است سعی کنند چندین کار را همزمان انجام دهند و از یک فعالیت به فعالیت دیگر بپرند. حتی زمانی که مجبور می شوند ثابت بنشینند، ممکن است برایشان بسیار سخت باشد، پایشان ضربه می زند، پایشان می لرزد یا انگشتانشان طبل می زند.

فرزند شما ممکن است:

-مدام بی قرار و در حال غر زدن باشد

-در یک جا نشستن، آرام بازی کردن یا استراحت کردن مشکل دارد.

-به طور مداوم در اطراف حرکت کند، اغلب در حال دویدن یا بالا رفتن از در و دیوار باشد.

-زیاد حرف بزند

-خلق و خوی سریع یا “فیوز کوتاه” داشته باشید.

علائم تکانشی در کودکانADHD

تکانشگری کودکان مبتلا به ADHD می تواند مشکلاتی در خودکنترلی ایجاد کند. از آنجایی که آنها کمتر از سایر بچه‌ها خودشان را سانسور می‌کنند، مکالمات را قطع می‌کنند، به فضای دیگران هجوم می‌آورند، در کلاس سؤالات نامربوط می‌پرسند و سؤالات بیش از حد شخصی می‌پرسند. پیروی از دستورالعمل هایی مانند “صبور باشید” و “فقط کمی صبر کنید” برای کودکان مبتلا به ADHD دو برابر سخت تر از سایر نوجوانان است.کودکانی که علائم و نشانه های تکانشی ADHD دارند معمولاً بدخلق نیز هستند و از نظر احساسی بیش از حد واکنش نشان می دهند. در نتیجه، دیگران ممکن است کودک را بی ادب، عجیب و غریب یا نیازمند بدانند.

فرزند شما ممکن است:

-بدون فکر عمل کند

-به جای وقت گذاشتن برای حل یک مشکل؛ بدون منتظر ماندن برای فراخوانی یا شنیدن کل سؤال، پاسخ‌ها را در کلاس بیان کند.

-در مکالمات یا بازی های دیگران دخالت کند.

-اغلب حرف دیگران را قطع می کند.

-قادر به کنترل احساس خشم خود نمی باشد.

ADHD هیچ ربطی به هوش و استعداد ندارد. کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه اغلب ویژگی‌های مثبت زیر را نشان می‌دهند:

خلاقیت:کودکانی که ADHD دارند می توانند به طرز شگفت انگیزی خلاق و تخیلی باشند. کودکی که رویاپردازی می کند و ده فکر مختلف را در آن واحد دارد، می تواند به یک استاد حل مسئله، منبع ایده ها یا یک هنرمند مبتکر تبدیل شود. کودکان مبتلا به ADHD ممکن است به راحتی حواسشان پرت شود، اما گاهی اوقات متوجه چیزهایی می شوند که دیگران نمی بینند.

انعطاف پذیری:از آنجایی که کودکان مبتلا به ADHD گزینه‌های زیادی را در یک زمان در نظر می‌گیرند، نسبت به ایده‌های مختلف ذهن خلاق تر و انعطاف پذیری بیشتری دارند.

اشتیاق و خودانگیختگی:کودکان مبتلا به ADHD به ندرت خسته کننده هستند! آنها به چیزهای مختلف زیادی علاقه مند هستند و شخصیت پر جنب و جوشی دارند. به طور خلاصه، اگر آنها شما را خشمگین نمی کنند، بودن با آنها بسیار سرگرم کننده است.

انرژی و انگیزه:وقتی بچه های مبتلا به ADHD، انگیزه دارند، سخت کار می کنند یا بازی می کنند و برای موفقیت تلاش می کنند. در واقع ممکن است دشوار باشد که حواس آنها را از کاری که به آنها علاقه دارد منحرف کنید، به خصوص اگر این فعالیت تعاملی یا عملی باشد.

کمک به کودک مبتلا به ADHD

چه علائم بی توجهی، بیش فعالی و تکانشگری کودک شما ناشی از ADHD باشد یا نه، در صورت عدم درمان می تواند مشکلات زیادی ایجاد کند. کودکانی که نمی توانند تمرکز کنند و خود را کنترل کنند، ممکن است در مدرسه مکرراً دچار مشکل شوند و به سختی با دیگران کنار بیایند یا دوست پیدا کنند. این ناامیدی ها و مشکلات می تواند منجر به کاهش عزت نفس و همچنین اصطکاک و استرس برای کل خانواده شود.

درمان می تواند تفاوت چشمگیری در علائم کودک شما ایجاد کند. با حمایت مناسب، فرزند شما می تواند در مسیر موفقیت در تمام زمینه های زندگی قرار گیرد.

اگر کودک شما با علائمی مانند ADHD دست و پنجه نرم می کند، گزینه‌هایی که می‌توانید با آن شروع کنید شامل: قراردادن فرزندتان در فرآیند درمان، اجرای یک برنامه غذایی و ورزش بهتر، و اصلاح محیط خانه برای به حداقل رساندن حواس‌پرتی‌ها است.

اگر تشخیص ADHD را دریافت کردید، می‌توانید با پزشک، درمانگر و مدرسه فرزندتان برای ایجاد یک برنامه درمانی شخصی که نیازهای خاص او را برآورده کند، همکاری کنید. درمان موثر ADHD در دوران کودکی شامل رفتار درمانی، آموزش و پرورش والدین، حمایت اجتماعی و کمک در مدرسه است. ممکن است از دارو نیز استفاده شود. با این حال، هرگز نباید فکر کنید دارو درمانی به تنهایی در درمان ADHD موثر است.

نکاتی که والدین کودکان مبتلا به ADHD باید بدانند:

اگر کودک شما بیش فعال، بی توجه یا تکانشی است، ممکن است انرژی زیادی لازم باشد تا او را به گوش دادن، پایان دادن به یک کار یا نشستن مجبور کنید. نظارت مداوم می تواند خسته کننده و فرسایشی باشد. اما مراحلی وجود دارد که می‌توانید برای بازگرداندن کنترل اوضاع و در عین حال برای کمک به کودکتان از آن استفاده کنید تا از توانایی‌های خود حداکثر استفاده را بکند.

درست است که این اختلال ناشی از فرزندپروری بد نیست، اما استراتژی های فرزندپروری مناسب در بهبود رفتار این کودکان بسیار موثر است پس اولین قدم برای والدین این کودکان فرزند پروری است. کودکان مبتلا به ADHD به ساختار، ثبات، ارتباط روشن و پاداش و پیامدهای رفتار خود نیاز دارند. آنها همچنین به عشق، حمایت و تشویق زیادی نیاز دارند.کارهای زیادی وجود دارد که والدین می توانند برای کاهش علائم ADHD بدون عذاب دادن کودک انجام دهند:

مراقب خودتان باشید تا بتوانید بهتر از فرزندتان مراقبت کنید. درست غذا بخورید، ورزش کنید، به اندازه کافی بخوابید، راه هایی برای کاهش استرس بیابید.هرچقدر والد سالم تر و کم استرس تری باشید بهتر می توانید از فرزند خود حمایت کنید .

در مورد این اختلال به طور شفاف به خانواده و دوستان و همچنین پزشک و معلمان فرزندتان توضیح دهید و از آنها بخواهید شما رو حمایت کنند.

با پیروی از برنامه های روزمره، ساده کردن برنامه کودک(مرحله به مرحله کردن هر فعالیت کودک) و مشغول نگه داشتن فرزندتان با فعالیت های سالم، به کودک خود کمک کنید متمرکز و منظم بماند.

انتظارات روشنی را تعیین کنید. قواعد رفتاری را ساده کنید و توضیح دهید که در صورت اطاعت یا شکستن آنها چه اتفاقی خواهد افتاد و هر بار با یک پاداش یا یک تنبیه عواقب کار را نشانش دهید البته این نکته بسیار مهم است که تنبیه کودک بدنی و همراه با تحقیر و داد و بیداد نباشد.تنبیه می تواند به صورت اجاز ندادن برای فعالیت مورد علاقه کودک باشد.

کودک را به ورزش و خواب خوب تشویق کنید. فعالیت بدنی تمرکز را بهبود می بخشد و باعث رشد مغز می شود.همچنین فعالیت بدنی باعث خواب خوب می شود که به نوبه خود می تواند علائم ADHD را کاهش دهد.

به کودک خود کمک کنید تا درست غذا بخورد. برای مدیریت علائم ADHD، وعده‌های غذایی سالم یا میان‌وعده‌های منظم را هر سه ساعت یک‌بار برنامه‌ریزی کنید و از مصرف غذاهای ناسالم و شیرین خودداری کنید.

به فرزند خود بیاموزید که چگونه دوست پیدا کند. به آنها کمک کنید شنونده بهتری شوند، یاد بگیرند که چگونه زبان بدن افراد را بفهمند و راحت تر با دیگران تعامل برقرار کنند.

نکات مدرسه برای کودکان مبتلا به ADHD

بدیهی است که ADHD مانع یادگیری می شود. به این فکر کنید که مدرسه از کودکان چه می خواهد: آرام بشینید و گوش کنید، توجه کنید،دستورالعمل ها را دنبال کنید،تمرکز کنید. اینها همان کارهایی است که برای بچه‌های مبتلا به ADHD انجامشان سخت است.نه به این دلیل که آنها مایل نیستند، بلکه به این دلیل که مغزشان به آنها اجازه نمی‌دهد.اما این بدان معنا نیست که کودکان مبتلا به ADHD نمی توانند در مدرسه موفق شوند. کارهای زیادی وجود دارد که هم والدین و هم معلمان می توانند برای کمک به رشد کودکان مبتلا به ADHD در کلاس درس انجام دهند . این کار با ارزیابی نقاط ضعف و قوت فردی هر کودک شروع می شود، سپس راهبردهای خلاقانه ای برای کمک به تمرکز، ماندن در کار و یادگیری تا حد توانایی خود ارائه می دهد.

نویسندگان:ملیندا اسمیت، لارنس رابینسون و جین سگال

مترجم:پگاه دوستی(دوره ی دکتری تخصصی روانشناسی)