نویسنده: دکتر بریان باربر
مترجم: پگاه دوستی (دوره ی دکتری تخصصی روانشناسی)
همهی والدین می خواهند فرزندانی خوشحال، موفق و امن داشته باشند. اما گاهی این میل به محافظت، به حمایت بیش از حد تبدیل می شود؛ یعنی والدین بیش از اندازه در کارهای روزمره، تصمیمگیریها و حتی احساسات کودک دخالت میکنند. این سبک فرزندپروری که در روانشناسی به آن “والدگری هلیکوپتری” (Helicopter Parenting) یا “کنترل روانی” گفته میشود، در ظاهر با نیت خوبه، اما طبق پژوهشهای جدید، میتواند به رشد هیجانی، شناختی و اجتماعی کودک آسیب بزند.
تعریف حمایت بیش از حد (Overparenting)
حمایت بیش از حد یعنی:
- والدین کارهایی را که کودک توانایی انجامشان را دارد، بهجای او انجام دهند.
- دائماً در تصمیمگیریها و روابط او دخالت کنند.
- اجازهی تجربهی شکست، ناکامی یا اشتباه به کودک ندهند.
- کنترل زیادی بر احساسات، افکار و رفتارهای کودک داشته باشند.
بر اساس نظریهی خودتعیینگری ، این سبک فرزندپروری، نیازهای بنیادین کودک مانند خودمختاری، شایستگی، و ارتباط اجتماعی سالم را تضعیف میکند.
پیامدهای منفی حمایت بیش از حد
۱. اضطراب و افسردگی
تحقیقات سال ۲۰۲۴ نشان دادهاند که کودکانی که والدین بیشازحد حمایتی دارند، سطح بالاتری از اضطراب و افسردگی را بهویژه در دوران نوجوانی تجربه می کنند.
۲. کاهش اعتماد به نفس
وقتی کودک فرصت تصمیمگیری، تجربهی اشتباه و یادگیری مستقل را نداشته باشد، به این باور میرسد که «من نمیتونم»، و این باور مستقیماً عزت نفسش را کاهش میدهد.
۳. مشکلات در حل مسئله و استقلال فردی
حمایت بیش از حد کودک را در حل مسائل روزمره و برخورد با چالشهای زندگی ناتوان میکند. این کودکان بیشتر از دیگران از موقعیتهای جدید یا چالشبرانگیز میترسند.
۴. اختلال در تنظیم هیجانی
پژوهشها نشان دادهاند که حمایت بیش از حد والدین، با کاهش توانایی کودک در مدیریت هیجانات (مثل خشم، ترس، غم و اضطراب) در ارتباط است.
تأثیر بلندمدت بر عملکرد تحصیلی و اجتماعی
کودکانی که تحت حمایت بیش از حد قرار میگیرند، در بزرگسالی با مشکلاتی در روابط بینفردی، کار گروهی، و تصمیمگیری مواجه میشوند. این افراد معمولاً نمیتوانند بهراحتی مسئولیت بپذیرند و در موقعیتهای تحصیلی یا شغلی نیز دچار فرسودگی روانی میشوند.
راهکارهایی برای پیشگیری از حمایت بیش از حد
- اجازه بدهید اشتباه کند: اشتباه، بهترین معلم دنیاست.
- سوال بپرسید، نه اینکه جواب بدهید: با سوال پرسیدن کمکش کن فکر کند.
- از او نظر بخواهید: نظر و احساساتش را جدی بگیرید.
- مرز تعیین کنید، ولی آزادی هم بدهید: استقلال با بیقیدی متفاوت است؛ مرزهای امن ولی انعطافپذیر بسازید.
- موفقیت را بازتعریف کنید: موفقیت فقط نمره یا مدال نیست؛ رشد فردی هم موفقیت محسوب میشود.
جمعبندی
حمایت والدین از کودکان، اگر از تعادل خارج شود و به کنترل روانی یا حمایت افراطی تبدیل گردد، میتواند مسیر رشد کودک را مسدود کند. والدین آگاه میدانند که گاهی عقب ایستادن، بزرگترین حمایت است. بگذاریم بچهها یاد بگیرند، انتخاب کنند، اشتباه کنند، و از درون رشد کنند.