کودکان از لحظه تولد حساس به صدا، لحن و نوع گفتار والدین هستند. حتی قبل از اینکه کلمات را بفهمند، از طریق لحن، احساسات و توجه والدین را درک می‌کنند. روانشناسی رشد نشان می‌دهد که لحن والدین نه‌تنها روی احساسات کودک اثر می‌گذارد، بلکه رفتار، مهارت‌های اجتماعی و اعتمادبه‌نفس او را شکل می‌دهد.
گردآوری و تدوین : دنیا نهضت – روانشناس کودک و نوجوان
لحن مثبت و حمایت‌کننده
لحن گرم، آرام و همدلانه به کودک پیام می‌دهد: «تو شنیده می‌شوی و ارزشمند هستی.» . مزیت های استفاده از این لحن به شرح زیر می باشد:
- کاهش اضطراب و خشم
- افزایش همکاری و پذیرش قوانین
- تقویت اعتمادبه‌نفس و خودکنترلی
مثال: به جای گفتن «ساکت شو!» با صدای بلند، می‌توان گفت: «می‌دونم عصبانی شدی، بیا نفس عمیق بکشیم تا آروم بشی.»
لحن خشن و تهدیدآمیز
مطالعات روانشناسی نشان می‌دهند کودکانی که لحن والدین آن‌ها غالباً خشن است، در مهارت‌های اجتماعی و تنظیم هیجان با مشکل مواجه می‌شوند. فریاد، سرزنش یا تحقیر باعث می‌شود کودک موارد زیر را تجربه کند :
- احساس ناامنی و ترس کند
- پرخاشگری و مقاومت نشان دهد
- رفتارهای منفی یا درونگرایی بروز دهد
لحن ناآگاهانه یا بی‌تفاوت
گاهی والدین بدون قصد، با لحن سرد یا بی‌تفاوت پیام می‌دهند که احساسات کودک اهمیتی ندارد. مثلا جواب‌های کوتاه و بدون همراهی مثل «همه چی خوبه» یا «باشه» به کودک یاد می‌دهد که احساساتش دیده نمی‌شوند. پیامدها این لحن برخورد با کودکان :
- کاهش انگیزه برای همکاری
- بروز رفتارهای جلب توجه منفی
- ضعف در اعتمادبه‌نفس
نکات مهم برای بهبود لحن والدین
- آرامش خودتان را حفظ کنید: قبل از صحبت با کودک، نفس عمیق بکشید تا لحن شما کنترل‌شده باشد.
- همدلی و تایید احساسات: با جمله‌هایی مثل «می‌فهمم ناراحتی» احساس امنیت به کودک بدهید.
- تمرکز روی رفتار، نه شخصیت: به جای «تو بچه بدی!» بگویید «این کار درست نبود، بیا روش دیگه‌ای امتحان کنیم».
- تن صدا و سرعت گفتار: آهسته و با لحن دوستانه صحبت کنید؛ این لحن باعث آرامش و پذیرش می‌شود.
- ثبات در لحن: هر بار پیام متفاوت با لحن متضاد ندهید؛ ثبات، اعتماد کودک را افزایش می‌دهد.
لحن والدین نقش کلیدی در شکل‌گیری رفتار، احساس و روابط کودک دارد. برای داشتن فرزندی با رفتار سالم و روابط اجتماعی مناسب، والدین باید آگاهانه لحن خود را مدیریت کنند. هر کلمه و هر لحن، یک پیام قوی به ذهن کودک ارسال می‌کند؛ پس بهتر است آن‌ها را با دقت انتخاب کنیم.