این روزها خیلی از نوجوانها با استرس، فشار درس، شبکههای اجتماعی و هزار دغدغه دیگر روبهرو هستند. طبیعی هم هست که گاهی احساس کنند تمرکزشان کم شده یا کنترل احساساتشان برایشان سخت است. یکی از روشهایی که در سالهای اخیر خیلی دربارهاش صحبت میشود، ذهنآگاهی است؛ یعنی اینکه آدم یاد بگیرد توجهش را روی لحظه حال بگذارد، مثلاً روی نفس کشیدن، و کمتر درگیر نگرانیها و فکرهای پراکنده شود.
اما یک تکنولوژی جالب وجود دارد به نام نوروفیدبک که میتواند کمک کند نوجوانها بهتر و سریعتر ذهنآگاهی را یاد بگیرند.
گردآوری و ترجمه : دنیا نهضت – روانشناس کودک و نوجوان
خلاصه مقاله : Neurofeedback-Augmented Mindfulness Training Elicits Distinct Responses in the Subregions of the Insular Cortex in Healthy Adolescents
نوروفیدبک یعنی چه؟
خیلی ساده، نوروفیدبک مثل یک آینه برای مغز است. وقتی کسی تمرکز میکند، مغز واکنش نشان میدهد. نوروفیدبک این واکنش را به صورت یک علامت یا تصویر روی صفحه نمایش میدهد. نتیجه این بازخورد و فیدبک هایی که مغز دریافت می کند این است که نوجوان فوری میفهمد که چه زمانی واقعاً تمرکز کرده و چه زمانی حواسش پرت شده.
این بازخورد لحظهای باعث میشود مغز سریعتر «یاد بگیرد» که آرام بماند و تمرکز کند.
این پژوهش چه چیزی را بررسی کرد؟
در یک تحقیق جدید، از نوجوانان خواسته شد تمرین ذهنآگاهی انجام دهند (مثلاً تمرکز روی تنفس) و همزمان بازخورد نوروفیدبک دریافت کنند. پژوهشگران بررسی کردند که این کار چه تغییری در بخشهایی از مغز ایجاد میکند.
نتیجهها چه بود؟
۱. نوجوانها بهتر آرام میشدند
وقتی تمرکز میکردند، بخشهایی از مغز که مربوط به آرامش، توجه و کنترل احساسات است فعالتر میشد.
یعنی مغز بهتر یاد میگرفت که:
- حواس را جمع کند،
- هیجانات را تنظیم کند،
- و کمتر با جریان فکرهای مزاحم غرق شود.
۲. تمرکز به شکل قابلتوجهی بهتر شد
نوروفیدبک کمک کرد نوجوانها بفهمند «حواسپرتی» دقیقاً چه شکلی در مغز اتفاق میافتد. این آگاهی باعث میشود در زندگی روزمره هم راحتتر متوجه شوند که ذهنشان کِی از مسیر خارج شده و چطور دوباره برگردانند.
۳. استرس کمتر شد
فعالیت بخشهای مربوط به استرس و تنش در مغز کاهش پیدا کرد.
به زبان ساده:
تمرکز روی تنفس + بازخورد نوروفیدبک = ذهن آرامتر و بدن راحتتر
۴. احساس کنترل بر تنظیم احساسات و غرق نشدن در افکار بیشتر شد
نوجوانها گزارش کردند که احساس بهتری نسبت به زندگی دارند، کمتر تحت فشار قرار میگیرند و راحتتر میتوانند ذهنشان را جمع کنند.
این روش چه فایدهای در زندگی روزمره دارد؟
اگر این تمرین به صورت منظم انجام شود، میتواند به نوجوانها کمک کند:
بهتر درس بخوانند
قبل از امتحان در تجربه استرس غرق نشوند
در بحثهای خانوادگی یا دوستانه، کمتر از کوره در بروند
خواب بهتر و آرامتری داشته باشند
هنگام ورزش یا فعالیت هنری، تمرکز بیشتری پیدا کنند
نسبت به احساسات بدنی مثل تپش قلب یا نگرانی، واکنشهای سالمتری داشته باشند
نوروفیدبک باعث میشود مغز همان لحظه یاد بگیرد چطور آرام شود و ذهنآگاهی این یادگیری را عمیق و ماندگار میکند. این ترکیب برای نوجوانهایی که درگیر استرس، آشفتگی ذهن یا نوسانات خلقی هستند میتواند یک ابزار فوقالعاده مفید باشد.