والدین همیشه نگران سلامت فرزندشان هستند، بهویژه وقتی با رفتارهایی مثل لجبازی، پرخاشگری یا ترسهای شدید مواجه میشوند. سؤال رایج این است: این رفتار طبیعی است یا نشانه مشکل روانی؟
شناخت مرز میان رفتار طبیعی و رفتاری که نیاز به پیگیری تخصصی دارد، برای والدین بسیار مهم است. در این مقاله، به شما کمک میکنیم رفتارهای رایج کودکان را بهتر بشناسید و بدانید چه زمانی باید به روانشناس کودک مراجعه کنید.
تدوین و گردآوری : دنیا نهضت – روانشناس کودک و نوجوان
رفتار طبیعی در کودکان چیست؟
کودکان در هر سنی رفتارهایی نشان میدهند که بخشی از مراحل رشد روانی ـ هیجانی آنها محسوب میشود. برای مثال:
- ۲ تا ۴ سالگی: لجبازی و قشقرق طبیعی است، چون کودک در حال کشف استقلال است.
- ۴ تا ۶ سالگی: خیالپردازی و داشتن دوستان خیالی میتواند بخشی از بازیهای تخیلی باشد.
- ۶ تا ۹ سالگی: مقایسه با همسالان و نگرانی درباره عملکرد در مدرسه طبیعی است.
این رفتارها تا زمانی که موقتی باشند و در عملکرد کلی کودک اختلال جدی ایجاد نکنند، جای نگرانی ندارند.
چه زمانی باید نگران شویم؟
رفتار کودک نیاز به پیگیری دارد اگر:
- شدت رفتار غیرمعمول باشد.
- مثال: پرخاشگریای که به آسیب رساندن به خود یا دیگران منجر شود.
- مدت رفتار طولانی شود.
- مثال: ترس یا اضطراب شدید که بیش از چند ماه ادامه دارد.
- در عملکرد روزانه اختلال ایجاد کند.
- مثال: کودک به دلیل اضطراب حاضر نشود به مدرسه برود.
- از محدوده سنی کودک خارج باشد.
- مثال: کودک ۹ ساله هنوز شبادراری شدید دارد یا کودک ۱۰ ساله در ارتباط با همسالان بسیار منزوی است.
مثالهایی از رفتارهایی که نیاز به بررسی دارند
- اضطراب جدایی طولانی: طبیعی است کودک ۲ ساله هنگام جدا شدن از مادر گریه کند، اما اگر در ۷ سالگی هم نتواند بدون والدین به مدرسه برود، نیاز به بررسی دارد.
- بیشفعالی و عدم تمرکز: پرانرژی بودن طبیعی است، اما اگر کودک در هیچ موقعیتی قادر به تمرکز نباشد و این موضوع بر یادگیری یا روابط اجتماعیاش تأثیر بگذارد، باید ارزیابی شود.
- پرخاشگری شدید: گاهی عصبانیت طبیعی است، اما کتک زدن مداوم دیگران یا آسیب زدن به حیوانات هشداردهنده است.
- افسردگی کودکان: غمگین بودن موقت طبیعی است، اما اگر کودک مدت طولانی بیعلاقه به بازی و دوستانش باشد یا مدام احساس بیارزشی کند، باید به متخصص مراجعه کرد.
نقش والدین در تشخیص
والدین اولین کسانی هستند که تغییرات رفتاری کودک را میبینند. برای ارزیابی بهتر:
- رفتار کودک را در موقعیتهای مختلف (خانه، مهدکودک، مدرسه) بررسی کنید.
- از معلمان و اطرافیان بازخورد بگیرید.
- شدت، مدت و تأثیر رفتار را یادداشت کنید.
چه زمانی به روانشناس کودک مراجعه کنیم؟
اگر یکی از شرایط زیر وجود داشت، مشاوره با روانشناس کودک ضروری است:
- رفتار باعث اختلال در روابط خانوادگی یا اجتماعی شده است.
- علائم بیش از ۳ ماه ادامه دارند.
- رفتار همراه با مشکلات جسمی (مثل سردرد، دلدرد یا شبادراری) بروز میکند.
- کودک نسبت به خودش یا دیگران رفتار خطرناک نشان میدهد.
رفتارهای کودکان طیف گستردهای دارند و بسیاری از آنها در مراحل مختلف رشد طبیعی هستند. اما زمانی که رفتار شدید، طولانیمدت یا مختلکننده باشد، بهتر است والدین بدون تأخیر به روانشناس کودک مراجعه کنند.
به خاطر داشته باشید: هرچه زودتر مداخله انجام شود، احتمال بهبود و رشد سالم کودک بیشتر خواهد بود.