خیلی از والدین میگویند: «کودکم شبها با ترس از خواب میپرد» یا «هر شب کابوس میبیند و دیگر نمیخواهد تنها بخوابد». ترسها و کابوسهای شبانه در کودکان موضوعی رایج است و معمولاً بخشی از رشد طبیعی محسوب میشود. اما اگر این مشکل ادامهدار یا شدید باشد، لازم است والدین راهکارهای مناسبی برای مدیریت آن بدانند.
تدوین و گردآوری : دنیا نهضت – روانشناس کودک و نوجوان
چرا کودکان دچار ترس و کابوس میشوند؟
کودکان در مراحل مختلف رشد، تخیلات فعال و گاهی ترسهای شدیدی را تجربه میکنند.
- ۲ تا ۴ سالگی: ترس از تاریکی، جدایی یا صداهای ناشناس طبیعی است.
- ۴ تا ۶ سالگی: کابوسها بیشتر ظاهر میشوند چون تخیل کودک قویتر شده است.
- ۷ سال به بالا: ممکن است نگرانیهای روزمره (مثل امتحان یا روابط دوستانه) خود را در قالب کابوس نشان دهند.
تفاوت ترس شبانه و کابوس
🔹 کابوس: کودک از خواب بیدار میشود، محتوای خواب را به خاطر دارد و میترسد دوباره بخوابد.
🔹 وحشت شبانه: معمولاً در چند ساعت اول خواب رخ میدهد، کودک جیغ میزند یا گریه میکند اما بیدار کامل نیست و صبح چیزی به خاطر نمیآورد.
شناخت این تفاوت به والدین کمک میکند واکنش مناسبتری داشته باشند.
نشانههایی که نیاز به توجه دارند
- کابوسها یا ترسها بیش از چند بار در هفته تکرار شوند.
- کودک حاضر نباشد در اتاق خودش بخوابد.
- ترس باعث اختلال در عملکرد روزانه (مثل بیانرژی بودن در مدرسه) شود.
- علائم اضطراب یا تغییرات رفتاری (مثل انزوا یا پرخاشگری) همراه باشد.
راهکارهای عملی برای مدیریت ترسها و کابوسهای شبانه
۱. ایجاد محیط خواب آرام
- چراغ خواب ملایم استفاده کنید.
- وسایل آرامشبخش مثل عروسک یا پتو به کودک بدهید.
- دمای اتاق و نور را تنظیم کنید تا کودک احساس امنیت کند.
۲. روتین خواب منظم
- قبل از خواب فعالیتهای آرامشبخش مثل قصهگویی یا موسیقی ملایم داشته باشید.
- از تماشای تلویزیون یا بازی با موبایل قبل از خواب پرهیز کنید، چون میتواند ذهن کودک را تحریک کند.
۳. گفتوگو درباره ترسها
- از کودک بخواهید کابوس خود را تعریف کند.
- به او اطمینان دهید که کابوس واقعی نیست.
- میتوانید با او «پایان خوش» برای خواب ترسناک بسازید.
۴. آموزش مهارتهای آرامسازی
- تمرین تنفس عمیق یا کشیدن نقاشی از ترسها به کودک کمک میکند احساساتش را بیان کند.
- بازیهای تخیلی که در آن کودک قهرمان است، میتواند حس کنترل بیشتری به او بدهد.
۵. حضور حمایتی والدین
- در لحظه ترس یا کابوس، کودک را آرام کنید اما او را به تخت خودتان منتقل نکنید.
- کنار تختش بمانید تا دوباره آرام شود. این کار به او میآموزد که اتاق خودش جای امنی است.
چه زمانی باید به روانشناس کودک مراجعه کنیم؟
اگر کابوسها یا ترسها:
- بیش از سه ماه ادامهدار شوند،
- همراه با علائم اضطراب جدی باشند،
- یا به شدت کیفیت زندگی و خواب کودک را تحت تأثیر قرار دهند،
بهتر است با روانشناس کودک مشورت کنید. مداخله زودهنگام از تبدیل ترسهای موقتی به مشکلات پایدار جلوگیری میکند.
جمعبندی
ترسها و کابوسهای شبانه در کودکان تجربهای طبیعی است، اما والدین میتوانند با ایجاد محیطی امن، داشتن روتین خواب مناسب و حمایت عاطفی، این مشکل را مدیریت کنند. به یاد داشته باشید: کودک بیش از هر چیز به احساس امنیت در کنار والدین نیاز دارد. در صورت شدت یا طولانی شدن علائم، مراجعه به متخصص بهترین راه است.